زید بن جهم: امام صادق علیه السلام فرمود: هر وقت به علی علیهالسلام سلام میدهید، او را «امیرالمؤمنین» خطاب کنید.
رسول خدا صلیاللهعلیهوآله به ابوبکر فرمود: بلند شو و به علی علیهالسلام به عنوان «امیرالمؤمنین» سلام کن. گفت: این دستور خداست یا تصمیم پیامبر؟ فرمود: بله، دستور خدا و پیامبر است.
بعد به عمر فرمود: بلند شو و به به علی علیهالسلام به عنوان «امیرالمؤمنین»، سلام کن. او هم گفت: آیا این فرمان خداست یا تصمیم پیامبر؟ فرمود: بله، دستور خدا و پیامبر است.
و بعد رو به مقداد کرد و فرمود: ای مقداد، بلند شو و با عبارت «امیرالمؤمنین» به علی علیهالسلام سلام کن. اما مقداد، جمله دو نفر قبلی را تکرار نکرد.
بعد فرمود: ابوذر، بلند شو و به علی علیهالسلام به عنوان «امیرالمؤمنین» سلام کن. ابوذر بلند شد و سلام داد.
و بعد هم فرمود: سلمان، بلند شو و به علی علیهالسلام به عنوان «امیرالمؤمنین» سلام کن. او هم بلند شد و سلام کرد.
وقتی آن دو نفر از آنجا خارج میشدند، میگفتند: به خدا قسم که نه، هیچوقت این چنین سلامی به او نمیدهیم، هرچند بارها از ما خواسته شود.
اینجا بود که خدای متعال این آیات را نازل کرد:
«وَ لَا تَنقُضُواْ الْأَیْمَانَ بَعْدَ تَوْکِیدِهَا وَ قَدْ جَعَلْتُمُ اللَّهَ عَلَیْکُمْ کَفِیلا [بِقَوْلِکُمْ أ مِنَ اللَّهِ أوْ مِنْ رَسولِهِ] إنَّ اللَّهَ یَعْلَمُ ما تَفْعَلون»{[با گفتن این جمله که: «به فرمان خداست یا دستور پیامبرش]، قسمهای محکم خود را نشکنید، در حالی که خدا را کفیل و ضامن خود قرار دادهاید. یقیناً خدا از آنچه انجام میدهید، آگاه است}(نحل/91).
و «وَ لا تَکونواْ کَالَّتی نَقَضَتْ غَزْلَها مِن بَعْدِ قُوَّةٍ أنکاثًا تَتَّخِذونَ أیْمانَکُمْ دَخَلاً بَیْنَکُمْ أن تَکونَ [أئِمَّةٌ هیَ أزْکیٰ مِنْ أئِمَّتِکُمْ]»{مانند آن زن نباشید که پشمهای تابیده خود را، پس از استحکام، باز میکرد! در حالی که خود را وسیله خیانت و فساد قرار میدهید؛ به خاطر اینکه [امامانی هستند که از امامان شما پاکتر هستند]}(نحل/92).
زید بن جهم: قربانت شوم، اما ما بخش آخر آیه را «أن تَکونَ اُمَّةٌ هیَ أرْبیٰ مِنْ اُمَّة»{به خاطر اینکه گروهی، جمعیّتشان از گروه دیگر بیشتر است} میخوانیم! امام فرمود: وای بر تو زید! «أرْبیٰ» یعنی چه؟! عبارت درست این است:
«أن تَکونَ [أئِمَّةٌ هیَ أزْکیٰ مِنْ أئِمَّتِکُمْ] إنَّما یَبْلوکُمُ اللَّهُ بِهِ وَ لَیُبَیِّنَنَّ لَکُمْ یَوْمَ الْقیامَةِ ما کُنتُمْ فیهِ تَخْتَلِفونَ * وَ لَوْ شاءَ اللَّهُ لَجَعَلَکُمْ أُمَّةً واحِدَةً وَ لٰکِن یُضِلُّ مَن یَشاءُ وَ یَهْدی مَن یَشاءُ وَ لَتُسئَلُنَّ عَمّا کُنتُمْ تَعْمَلونَ * وَ لا تَتَّخِذواْ أیْمانَکُمْ دَخَلاً بَیْنَکُمْ فَتَزِلَّ قَدَمٌ بَعْدَ ثُبوتِها وَ تَذوقواْ السّوءَ بِما صَدَدتُمْ عَن سَبیلِ اللَّهِ وَ لَکُمْ عَذابٌ عَظیم»{به خاطر اینکه [امامانی هستند که از امامان شما پاکتر هستند]. مطمئناً خدا شما را با این وسیله آزمایش میکند یقیناً روز قیامت، آنچه را در آن اختلاف داشتید، برای شما روشن میکند. اگر خدا میخواست، همه شما را امت واحدی قرارمیداد. ولی خدا هر کس را بخواهد گمراه، و هر کس را بخواهد هدایت میکند. و یقیناً شما از آنچه انجام میدادید، بازپرسی خواهید شد. قسمهایتان را وسیله تقلّب و خیانت در میان خود قرار ندهید، که در نتیجه، قدمی بعد از استواریش بلغزد. و به خاطر بازداشتن از راه خدا، آثار سوء آن را بچشید. و برای شما، عذاب عظیمی خواهد بود}(نحل/92-94). منظور از عبارت «خدا شما را با این وسیله آزمایش میکند» یعنی به وسیله علی علیهالسلام آزمایش میکند. و منظور از عبارت «قدمی بعد از استواریش بلغزد»، آن زمانی است که به علی علیهالسلام با عنوان «امیرالمؤمنین» سلام کردید.
بعد، امام صادق علیهالسلام فرمود: وقتی پیامبر صلیاللهعلیهوآله دست علی علیهالسلام را بالا گرفت و ولایت او را اعلام کرد، آن دو نفر با هم گفتند: به خدا قسم، این به دستور خدا نبود. او با این کار تنها میخواست پسرعمویش را برتری بدهد. اینجا بود که خدا، این آیات را نازل کرد:
«وَ لَوْ تَقَوَّلَ عَلَیْنا بَعْضَ الْأقاویلِ * لَأخَذْنا مِنْهُ بِالْیَمینِ * ثُمَّ لَقَطَعْنا مِنْهُ الْوَتینَ * فَما مِنکمُ مِنْ أحَدٍ عَنْهُ حاجِزینَ * وَ إنَّهُ لَتَذْکِرَةٌ لِلْمُتَّقینَ * وَ إنّا لَنَعْلَمُ أنَّ مِنکمُ مُکَذِّبینَ * وَ إنَّهُ لَحَسْرَةٌ عَلَی الْکافِرینَ * وَ إنَّهُ لَحَقُّ الْیَقینِ * فَسَبِّحْ بِاسْمِ رَبِّکَ الْعَظیم»{اگر او سخنی دروغ به ما نسبت میداد، ما او را با قدرت میگرفتیم و رگ قلبش را قطع میکردیم. و هیچ کس از شما نمیتوانست مانع شو.! و در این مسأله، مسلّماً تذکری برای پرهیزگاران است. ما میدانیم که بعضی از شما آن را تکذیب میکنید. آن، مایه حسرت کافران و یقین خالص است. حالا که این چنین است، به نام پروردگار بزرگت تسبیح بگو}(حاقه/44-52). منظور از عبارت «ما میدانیم که بعضی از شما آن را تکذیب میکنید»، فلانی و فلانی هستند. و منظور از عبارت «آن، مایه حسرت کافران و یقین خالص است» علی علیهالسلام است.